Vào tháng 4 năm 2005, tôi đến một quán cà phê ở Tokyo tham dự sự kiện Yuricon 2005 cùng với một số họa sĩ manga yuri nổi tiếng hoặc sắp trở nên nổi tiếng. Phỏng vấn viên hỏi tôi: “Yuri là gì? Bạn định nghĩa nó như thế nào?” Tôi cười và nói: “Tất nhiên, bất cứ thứ gì tôi thích đều là yuri.” Mọi người cười.

“Yuri” là một từ và thể loại phức tạp. Phức tạp vì từ ngữ thường thay đổi sau khi được đặt và vượt quá nguồn gốc của chúng, đôi khi thậm chí là thay đổi hoàn toàn nghĩa ban đầu của chúng. Và việc làm phức tạp hơn nữa, yuri là một thể loại có nguồn gốc và yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến nó. Tôi đã viết chi tiết về những yếu tố đó trong một bài viết gần đây có tên “Về cách định nghĩa yuri” cho Transformative Works and Cultures.

Yuri là gì?

Yuri là một thể loại của truyện tranh, hoạt hình và phương tiện liên quan tập trung vào các chủ đề và nội dung liên quan đến đồng tính nữ. Khác với bốn thể loại chủ yếu khác của ngành công nghiệp truyền thông Nhật Bản, yuri không có một nguồn gốc duy nhất, mà là sản phẩm của các tác giả và khán giả có những nhu cầu, hiện tượng và quy ước câu chuyện khác nhau.

Tại sao tôi lại kể điều này? Bởi vì khi thuật ngữ “yuri” thay đổi và thay đổi, mọi người mất đi cái nhìn về cách chúng ta sử dụng thuật ngữ đó và tại sao nó quan trọng.

Quay trở lại quán cà phê ấy vào năm 2005. Tôi nhìn quanh căn phòng, có một người biên tập của một tạp chí manga yuri sắp ra mắt và tôi đã đề nghị cho “chúng ta”, những người có mặt trong căn phòng, hỗ trợ và quảng bá thể loại manga mới được tạo ra này như một thể loại riêng, không chỉ là một trobpe của thể loại khác. Mọi người đồng ý. Và sau đó, tạp chí Yuri Hime được ra mắt vào cuối năm đó.

Đồng tính nữ trong manga và anime

Yuri không phải là thuật ngữ duy nhất hoặc đầu tiên để chỉ phụ nữ trong các cặp đôi tình yêu trong anime và manga. Vì làm người đồng tính nữ là một tuyên bố chính trị đối với xã hội Nhật Bản, nội dung tình yêu hoặc tình dục giữa những cặp đôi cùng giới tính không được coi là “đồng tính nữ” trong chính nó. Trong thập kỷ 1970, hoạt động xã hội và chính trị của phụ nữ đồng tính trong những năm 1970 đã giúp tạo ra một không gian cho các truyện tranh Yuri, nhưng trong những năm sau đó không có sự liên kết giữa hai khía cạnh này.

Một số thuật ngữ phổ biến trong thế giới doujinshi những năm 1990 là “girl x girl” (女の子x 女の子) hoặc “woman x woman” (女x 女) hoặc “onna-doushi” (女同士) mơ hồ khó hiểu. Các tác giả đồng tính nữ đã không sử dụng thuật ngữ “rezu” (レズ) vì lý do tương tự như người đồng tính nữ phương Tây không sử dụng thuật ngữ “lesbo” khi đề nhãn cho công việc của họ. Người đồng tính nữ Nhật Bản, tìm kiếm một từ riêng của mình không bị ô nhiễm bởi nhu cầu không ngừng của đàn ông thẳng yêu thích phim khiêu dâm, đã sử dụng thuật ngữ “bian” (ビアン) tự gọi tác phẩm của họ. Để làm rối thêm tình hình, các nhà nghiên cứu đôi khi cảm thấy cần tạo ra những từ của riêng họ để tách nó khỏi nguồn gốc văn hóa đồng tính nữ.

Vì sao gọi là “Yuri”

Đồng đối diện với một loạt thuật ngữ và không có thuật ngữ nào thực sự phù hợp với manga Nhật Bản về tình yêu giữa phụ nữ đồng tính, tôi như nhiều người khác đã quyết định, khi thế kỷ trở về, trở lại cụm từ mà biên tập viên Barazoku Ito đã đặt tên: “Yurizoku”. Một bông hoa thuộc loài hoa huệ đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ như một biểu tượng của ham muốn và tình yêu đồng tính nữ. Hoa huệ xinh đẹp, có nhiều biến thể và hương thơm dễ chịu. Có từ nào tốt hơn để mô tả một thể loại không có từ riêng của nó? Khi thế kỷ 21 bắt đầu, yuri trở thành tên chính thức khi tạp chí Yuri Shimai được xuất bản tại Nhật Bản vào năm 2003. (Nói thêm, tôi đã quảng bá cho thuật ngữ này trong nhiều năm trước đó, Yuricon được đặt tên chính thức vào năm 2001, và Okazu bắt đầu vào năm 2002. Nhưng các nhà nghiên cứu Nhật Bản có thể khó mà biết điều này.)

Một lần nữa, chúng ta quay về quán cà phê ở Tokyo vào năm 2005. Không lâu sau khi chúng ta đồng ý “yuri” là thể loại chúng ta sẽ quảng bá, một số nhà xuất bản có ý tưởng riêng của họ. Vì thể loại manga “Boy’s Love” vẫn bán rất tốt, họ sẽ gọi thể loại mới này là “Girl’s Love” như một thuật ngữ tương đồng. Điều này đã bị cộng đồng yuri từ chối vì nhiều lý do. Đầu tiên, nó được tạo ra bởi các nhà xuất bản để làm cuộc sống của họ dễ dàng hơn. Thứ hai, và quan trọng hơn đối với tôi, “GL” làm giảm sự liên kết của thể loại với lịch sử đồng tính nữ. Chúng tôi, Yurizoku, om sát lịch sử của từ “yuri”, cười vui về biểu tượng lạnh lùng quá mức của thời kỳ Victoria và tận hưởng những câu chuyện thực sự phản ánh kinh nghiệm của chúng tôi cũng như những câu chuyện vụng về vào những khuôn mẫu đồng tính nữ.

Trong những năm 2010, JManga trở thành nhà xuất bản đầu tiên phát hành một danh mục “Yuri”. Bookwalker Global cũng đã để ý đến “Yuri” như một danh mục và quan trọng nhất, trong những năm gần đây, chúng ta đã thấy các khu vực “Yuri” trong hầu hết các cửa hàng sách lớn tại Nhật Bản, bao gồm một khu vực Yuri tại cửa hàng Animate trên phố Ikebukuro, được khai trương với một sự kiện “Yurimate” lớn.

Năm 2014, tạp chí văn học Nhật Bản Eureka đã có một số đặc san mang tên “Tình trạng hiện tại của văn hóa Yuri”, một số đặc san đã định nghĩa đúng thuật ngữ “yuri” là từ xác định cho thể loại này. Điều “yuri” có nghĩa với tất cả những người sáng tạo, bán và đọc yuri sẽ luôn là đề tài được thảo luận, vì sự thay đổi ngôn ngữ và ảnh hưởng từ bên ngoài không thể kiểm soát. Như chúng ta nói tại Yuricon:

“Yuri có thể mô tả bất kỳ loạt anime hoặc manga nào (hoặc phương tiện phái sinh khác, chẳng hạn như fan fiction, phim, v.v.) mà thể hiện mối liên kết cảm xúc mạnh mẽ, tình yêu lãng mạn hoặc ham muốn thể xác giữa phụ nữ. Yuri không phải là một thể loại bị gò bó bởi giới tính hay tuổi tác của khán giả, mà là bởi cái nhìn của khán giả.”

Để biết thêm về Yuri và văn hóa Yuri:

• Trang bài luận Yuricon
• Một lịch sử [rất] ngắn của Yuri (video)